Wstęp

Kava Kava (lub po prostu Kava) to ziołowy napój z korzeni Piper Methysticum (Pieprz Metystynowy) - rośliny występującej na wyspach Oceanu Spokojnego. Jej nazwa dosłownie oznacza ‘odurzający pieprz’. Mieszkańcy Polinezji używają go od setek lat zarówno podczas spotkań towarzyskich, jak i w tradycyjnej medycynie. W codziennym życiu ceniona jest ze względu na swoje uspokajające, znieczulające i euforyzujące działanie.

Kawalaktony

Za te efekty odpowiada głównie metystycyna, jeden z osiemnastu organicznych związków chemicznych nazwanych kawalaktonami. Poza pieprzem metystynowym można je również znaleźć z odmianie imbiru - Alpinia zerumbet. 1 Badania sugerują, że ta substancja, wraz z pokrewną dihydrometystystektyną ma działanie indukujące CYP1A1, co może być odpowiedzialne za ich ewentualną toksyczność.2

O zarzucanej Kavie toksyczności jeszcze napiszę, ale wypadałoby wyjaśnić czym jest CYP1A1. Bez zbędnego zagłębiania się w tematykę, w której i tak nie czuję się najpewniej:

CYP1A1 - jest jednym z wielu enzymów w ludzkim ciele, który działa jako katalizator, regulując szybkość przebiegu reakcji chemicznych, samemu nie ulegając w tym procesie zmianom. Sok z cytryny, zawierający kwas cytrynowy, polany na rozcięte jabłko spowalnia jego brązowienie. Jest więc katalizatorem ujemnym procesu utleniania materii organicznej. Gdy mówimy o niepożądanych interakcjach pomiędzy lekami, często ma to związek z tymi właśnie proteinami.

Anioł

Bardzo ciekawym kawalaktonem jest yangonina. Podobnie jak kannabinoidy oddziałuje on na nasz układ endokannabinoidowy.3 Odkryto również, że działa jako inhibitor monoaminooksydazy (iMAO). Tym samym należy do grupy w której znajdziemy również Banisteriopsis Caapi (Ayahuasca) czy Peganum Harmala (harmel) - zioło nad którym, według Koranu, “czuwa anioł, czekający na osoby poszukujące uzdrowienia”. Zatem nie powinniśmy rozkoszować się Kava Kava razem z tryptaminami, ponieważ ten polinezyjski napój może zintensyfikować ich efekty.

Tradycyjne zastosowanie

Zróbmy sobie przerwę od nauk ścisłych i wróćmy do etnobotaniki. Kava jest ważną częścią życia ludzi Wysp Pacyfiku od ponad 3000 lat. Na tych terenach dominowała wtedy kultura Lapita i to jej zawdzięczamy odkrycie zbawiennych efektów działania pieprzu metystynowego.

W tradycyjnych, plemiennych kulturach dzieci (najczęściej wodzów wioski) otrzymują zadanie żucia korzeni i kłączy rośliny, z których przyrządza się napar. Młodsi członkowie społeczności mają zazwyczaj zdrowszą jamę ustną i silniejsze zęby, więc idealnie nadają się do tej pracy. Kiedyś rola ta przypadała wioskowej dziewicy, ale z czasem stały się one zbyt drogie w utrzymaniu i ich rolę zaczęły przejmować młode dziewczyny z rodziny wodza. 4 Przeżute porcje wypluwają do dużej drewnianej miski, gdzie ślina bogata w enzymy wspomaga ekstrakcję kawalaktonów.
Kokos

Masę następnie rozcieńcza się wodą i przecedza do kokosowych miseczek. Już jedna wystarczy, żeby wywołać stan dobrego samopoczucia i lekkiego letargu zakończonego kilkugodzinnym wyciszeniem. To odprężenie nie wpływa na zdolność trzeźwego rozumowania, a goście oddają się żywym dyskusjom. Idealny napój na spotkania towarzyskie.

Legend o początkach Kavy jest wiele i niemal każde plemię może poszczycić się własną wersją tego zdarzenia. Ludy Archipelagu Samoa opowiadają następującą historię:

Polinezyjska legenda

Jak to w życiu bywa, wszystko zaczyna się od złożenia w ofierze Słońcu młodej dziewicy. Dziewczyna o imieniu Ui miała być, podobnie jak jej poprzedniczki, pożarta żywcem. Na szczęście jej piękno okazało się tak wielkie, że bóg Słońca (Tagaloa) wziął ją za swoją oblubienicę.

Po zajściu w ciążę, zapragnęła odwiedzić swoją rodzinę i tam urodzić dziecko. Uzyskała zgodę boga i poleciała w stronę domu z ogromną prędkością, która niestety spowodowałą, że jej potomek dosłownie wypadł z jej łona do oceanu.

Jak głosi legenda, nie wszystko zostało stracone. Niemowlę odnalazł krab pustelnik, który wraz z dwoma ptakami morskimi: dzierzbą i sieweczką, zaopiekował się dzieckiem. Pod okiem tego nietypowego trio chłopiec wyrósł na Tagaloa Ui. To on nauczył śmiertelników, jak przyrządzać Kava, a także czcigodnej ceremoni jej zażywania.

Krab Pustelnik

Pava to pierwszy człowiek, który uczestniczył w tym rytuale. Jego syn wyśmiał próby przygotowania naparu dla Tagaloa Ui, który w przypływie boskiego gniewu, rozciął go na dwa kawałki. Po tym incydencie przekazał człowiekowi wiedzą o prawidłowym przygotowaniu napoju. Po napełnieniu kokosowej miseczki Kavą Pava ofiarował ją bogu, który zamiast wypić - wylał ją na ciało martwego syna wypowiadając przy tym słowo “soifua”, czyli “życie”.

Syn ponownie stał się cały, a Pava klasnął w dłonie z radości. Tagaloa Ui ostatni raz przypomniał śmiertelnikom o świętej roli Kavy i odszedł.

Od tego dnia rytualne spożywanie napoju obejmują wymawianie słowa “soifua” oraz klaskanie w dłonie.

Ten rozbudowany mit obejmuje relacje człowieka ze Słońcem (Tagaloa), niebem (przez które leci Ui), wodą (gdzie dorasta Tagaloa Ui), ziemią (celem podróży matki), a także roślinami (Kava) oraz zwierzętami (opiekunowie chłopca). Pojawia się też motyw małżeństwa, narodzin, śmierci i zmartwychwstania.

Kava obecnie

Dzisiaj Kava wciąż pełni ważną rolę w miejscu swojego pochodzenia, gdzie nawet 60% populacji uczestniczy w jej bardzo wymagającej uprawie. Nie trudno tam znaleźć bar, w którym serwowany jest napój. Poza najbardziej tradycyjnymi obrzędami, dzieci nie żują już korzeni by wydobyć ich magię. W najlepszym przypadku sproszkowany korzeń jest ręcznie ugniatany w mieszance wody i mleczka kokosowego, a następnie serwowany w kokosowych miseczkach.

“Późnym popołudniem, pracownicy muzeum masowo udawali się do jednego z wielu barów Kava. (…) W przeciwieństwie do tradycyjnych knajp, w których w miarę picia robi się coraz głośniej i coraz bardziej nerwowo, w barach Kava robi się coraz ciszej i spokojniej, aż praktycznie jedynym dźwiękiem pozostaje pisk nietoperzy." 5

W Internecie można natknąć się na sprzedawców oferujących torebki z wysuszoną i sproszkowaną korą korzenia. Napar z tego źródła nie ma takich samych właściwości jak ten ze świeżo przyrządzonej Kavy, ale może dać pewne wyobrażenie o jej działaniu. Same rośliny są trudne w uprawie, nie dają nasion, a na pierwsze zbiory musimy poczekać nawet siedem lat!

Toksyczność i legalność

W 2001 roku pojawiły się obawy co do bezpieczeństwa Kavy, co doprowadziło do wprowadzenia ograniczeń i regulacji w kilku krajach (w tym w Polsce, chociaż tutaj powodem była nieudolna walka z dopalaczami). Większość zastrzeżeń dotyczyła niewielkiej liczby doniesień wskazujących na potencjalne przypadki hepatotoksyczności spowodowane spożywaniem różnych komercyjnych produktów otrzymywanych z Kava. Wielu naukowców krytykowała niską jakość tych doniesień oraz faktu, że większość z nich dotyczyła pacjentów nadużywających alkoholu lub leków na receptę znanych z potencjalnie toksycznego działania na wątrobę. Bardziej rygorystyczne badania kliniczne nie wykazały żadnych istotnych negatywnych skutków zdrowotnych zażywania napoju. 6
Wątroba
Według ekspertów, rozpuszczalniki organiczne wprowadzają do standaryzowanego produktu związki, które mogą mieć negatywny wpływ na wątrobę. Związki te nie są ekstrahowane przez wodę i w konsekwencji są w dużej mierze nieobecne w Kava przygotowywanej tradycyjnie. Na przykład, w porównaniu z ekstrakcją wodną, rozpuszczalniki organiczne ekstrahują znacznie większe ilości flawokawin, związków odpowiedzialnych za niepożądane reakcje na Kava, które występują w bardzo niskich stężeniach w szlachetnej odmianach, ale w znacznych w tych nieszlachetnych. 7

W 2014 roku, w świetle tych nowych dowodów, zakaz sprzedaży i importu pieprzu metystynowego został w Niemczech zniesiony, a wkrótce pozostałe kraje UE zniosły większość regulacji wokół Kava. Do sierpnia 2018 roku, Polska była jedynym krajem UE, w którym obowiązywał całkowity zakaz używania tej rośliny, a samo jej posiadanie mogło skutkować karą więzienia. Zgodnie z nowymi przepisami Kava nie znajduje się już na liście substancji zakazanych, ale jej sprzedaż w celach konsumpcyjnych pozostaje nielegalna.

Podsumowanie

Kava Kava to fascynujący przykład tego, jak medialna nagonka i słabej jakości badania naukowe mogą sprawić, że święta roślina z drugiego końca świata zostanie zdelegalizowana. Na szczęście prawodawcy poszli po rozum do głowy i zmienili decyzję. Obecnie mamy dostęp do ponad 600 prac badawczych nad pieprzem metystynowym.8 Wciąż znajduje swoje zastosowanie w tropikalnych barach, wprowadzając klientów w uspokajający trans. Dzisiaj ten korzeń ceniony jest za swoje terapeutyczne działanie w walce z niepokojem9 oraz daje nadzieję na leczenie szeregu schorzeń układu nerwowego.10

Mam nadzieję, że ten artykuł rozbudził w Was ciekawość. Kava Kava jeszcze nie raz zagościu na łamach Herbsmana, więc bądźcie czujni i nie zapomnijcie dodać strony do ulubionych! Google nie za bardzo przepada za stronami, które odmawiają śledzenia swoich użytkowników, więc możecie mieć trudności odnaleźć ten portal w wyszukiwarce.
Zachód Słońca


  1. Kavalactones isolated from Alpinia zerumbet (Pers.) Burtt. et Smith with protective effects against human umbilical vein endothelial cell damage induced by high glucose ↩︎

  2. Methysticin and 7,8-Dihydromethysticin are Two Major Kavalactones in Kava Extract to Induce CYP1A1 ↩︎

  3. Kavalactones and the endocannabinoid system: The plant-derived yangonin is a novel CB1 receptor ligand ↩︎

  4. “The religious Meaning of The Samoan Kava Ceremony” - Anthropos ↩︎

  5. “I Traveled to Vanuatu, an Island Nation in the South Pacific, to Report on Discoveries in Ancient DNA “ ↩︎

  6. Liver Function Test Abnormalities in Users of Aqueous Kava Extracts ↩︎

  7. Kava lactones and the kava-kava controversy ↩︎

  8. Master List of Kava Research Articles (Currently 607) ↩︎

  9. Kava in the treatment of generalized anxiety disorder: a double-blind, randomized, placebo-controlled study ↩︎

  10. Neuroprotective properties of kavalactones ↩︎