Wstęp

Pierwszy raz natknąłem się na temat terpen pracując w restauracji aspirującej do otrzymania gwiazdki Michellin. Mój kierownik siedział nad książką i wczytywał się w tabelę zatytułowaną “Spices and their flavour compounds” (“Przyprawy i ich związki aromatyczne”). Ponad pięćdziesiąt kolumn przypraw i dwa razy tyle rzędów z obco brzmiącymi nazwami. Próbował w ten sposób skomponować mieszankę do marynowania mięsa na kartce papieru zamiast w misce.

Wtedy wydawało mi się to bardzo dziwne. Mój (“pewny swojej mądrości, nie widzący swoich wad” ¹ ) umysł nie był w stanie połączyć chemii z pracą w kuchni. Przecież różnica pomiędzy dobrym, a świetnym kucharzem to często szczypta soli dodana na sam koniec gotowania. Jaki był sens wyrabiania sobie ‘intuicji smakowej’ i lat doświadczeń, skoro wystarczyło zajrzeć do tabelki by dobrać odpowiednie aromaty.

Kilka lat później dostałem w prezencie książkę “Science of Spice” ² i teraz zdarza mi się w kuchni ‘myśleć terpenami’. Gdy chcę wydobyć cytrusowe nuty z jagód jałowca, dodam bogaty w limonen mirt cytrynowy. Aby silniej podkreślić leśne nuty, dodam pełen pinen kminek. Od teraz, gdy danie smakuje świetnie, ale ‘czegoś brakuje’, to nie muszę już polegać wyłącznie na doświadczeniu i intuicji.

Czym są terpeny?

Mam nadzieję, że ze wstępu wywnioskowaliście odpowiedź na to pytanie - terpeny to w dużym uproszczeniu - aromaty. Organiczne związki chemiczne, które odpowiedzialne są za to jak coś pachnie, a tym samym smakuje (“twierdzi się, ż nawet 75%-95% tego, co powszechnie uważamy za smak, w rzeczywistości pochodzi ze zmysłu węchu” ³ ). W naturze są ich tysiące, a w samych konopiach grubo ponad 100!

Zainteresowanie terpenami marihuany wynika nie tylko z ich zapachu. Badania sugerują, że te związki wchodzą w interakcję z receptorami kannabinoidowymi i w ten sposób mogą wspomagać lub hamować działanie kannabinoidów.⁴

To odkrycie zrewolucjonizowało rynek konopny. Nagle języczkiem u wagi stał się zapach kwiatów, a nie tylko zawartość THC. Od tego czasu produkty z dużą zawartością terpenów zyskały na popularności. Coraz więcej hodowców, producentów i ekstraktorów pracuje nad wzbogaceniem profilu smakowego konopi poprzez maksymalizację i zachowanie ich pożądanego poziomu.

Synergia terpen i kannabinoidów

W 1988 roku, dwóch konopnych naukowców zza wielkiej wody - S. Ben-Shabat i Raphael Mechoulam - odkryło, że kannabinoidy, terpeny oraz flawonoidy mogą współdziałać tworząc synergiczny efekt terapeutyczny. Mowiąc prościej, produkt konopny, który zawiera całe spektrum substancji zawartych naturalnie w marihuanie, będzie działał silniej i dłużej niż na przykład kryształki CBD 99%.

Znacie ten mit o tym, że jedząc mango przed paleniem trawa nas mocniej pokopie? Według nich to nie jest mit. Zawarty w tym owocu mircen (ang. myrcene) zwiększa przyswajalność kannabinoidów, dzięki czemu wchłaniane są szybciej niż gdyby działały samodzielnie. Podobnie limonen jest odpowiedzialny za zwiększenie poziomu serotoniny, neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za nasz nastrój. Z kolei linalol, w który bogate są kwiaty lawendy, ma działanie odprężające i usypiające.

Efekt “Entourage”

W 2006 roku Dr Ethan Russo odkrył, że CBD antagonizuje działanie THC. ⁴ Innymi słowy: kannabidiol w roślinach konopnych blokuje w pewnym stopniu działanie tetrahydrokannabinolu. Te dwie substancje wspólnie dawały inny efekt niż osobno. Nazwał to zjawisko “Efektem Entourage” i zainteresował się wpływem terpen na działanie kannabinoidów.

Przetłumaczenie “entourage” sprawia mi mały problem. Dosłownie oznacza grupę osób towarzyszących lub współpracowników. W Polsce mamy na to piękne słowo - “świta” (“prezydent i jego świta przybyli na miejsce”). Niestety “efekt świty” brzmi co najmniej dziwnie. Może zatem “efekt towarzystwa”? Albo “efekt otoczenia”? Moje ulubione to chyba “efekt orszaku”! Nie mogę doczekać się jaka wersja tłumaczenia przyjmie się na stałe w polskiej kulturze konopnej, a do tego czasu wybaczcie mi używanie angielskiego słowa “entourage”.

Czy to wszystko ściema?

Nie ma wystarczającej liczby badań nad synergią konkretnego terpenu w połączeniu z kannabinoidami. Dotychczasowe poszukiwania wskazywały na potencjalne efekty, nie dostarczając jednak rozstrzygających dowodów. Co więcej, z niezależnego badania przeprowadzonego w 2019⁵ roku wyłoniły się następujące wnioski:

• Pojęcie “Efektu entourage” jest sformułowane niejasno, ale odnosi się najczęściej do wykorzystania w terapii konopnej połączenia substancji w nadziei na ich synergiczne działanie.
• Literatura na ten temat jest nadmiernie optymistyczna, co przekłada się na bezpodstawne twierdzenia marketingowe.
• Brakuje przekonujących danych klinicznych, które potwierdzałyby, że to zjawisko wiarygodne i dające nadzieje na korzystne wyniki stosowania w leczeniu.
• Pomimo powszechnego przekonania, że “efekt entourage” zwiększa lub wzmacnia działanie kannabinoidów, to w rzeczywistości często jest odwrotnie (np. CBD osłabia działanie THC).
• Istnieje potrzeba regulacji hipotetycznych stwierdzeń dotyczących leczniczych właściwości konopi.

Mimo to wielu konopnych entuzjastów (w tym ja!) uważa, że ekstrakty zawierające pełne spektrum terpenów są bardziej skuteczne niż wyizolowane kannabinoidy.

Niestety, poza osobistym doświadczeniem, mam do zaoferowania bardzo niewiele na poparcie tej tezy. Warto jednak zauważyć, że dyskusja dotyczy medycznego zastosowania konopi. Być może, dla użytku rekreacyjnego, opinie i doświadczenie użytkowników jest wystarczającym argumentem, by dać tej hipotezie szansę.

Najczęściej występujące terpeny

• Jest to najobficiej występujący terpen w konopiach indyjskich i w niektórych odmianach może stanowić nawet 65% całego profilu terpenowego.
• Przyjęło się, że odmiany konopi zawierające poniżej .5% mircen klasyfikujemy jako Sativa, a te powyżej jako Indica.
• Testy na zwięrzętach oraz in vitro sugerują, że mircen jest antyoksydantem oraz wykazuje właściwości przeciwzapalne, uspokajające, przeciwbólowe, przeciwdrgawkowe oraz antymutagenne. ⁶
• Jedno z badań na szczurach wykazało działanie rakotwórcze u samców (ale nie samic) przyjmujących wysokie dawki mircenu. ⁷

• Używany w aromatoterapii w celu poprawy samopoczucia.
• Podobnie jak mircen wykazuje działanie przeciwzapalne oraz jest antyoksydantem. ⁸
• Jedno z badań klinicznych sugeruje właściwości przeciwnowotworowe, zmniejszając wielkość guza we wczesnym stadium raka piersi. ⁹

• W odmianach Indica połączenie linalolu i mircenu ma działanie uspokajające do tego stopnia, że możemy poczuć się ‘przyklejeni do kanapy’.
• Badanie na grupie osób starszych z demencją potwierdziły zbawienny wpływ linalolu na jakość i długość snu. ¹⁰
• Badanie na myszach wykazało zwiększoną ilość przyjaznych interakcji oraz obniżony poziom agresji u zwierząt, które wdychały linalol. ¹¹

• Jedyny terpen, który ma zdolność do wiązania się z receptorami naszego układu endokannabinoidowego.
• Dzięki temu wykazuje silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. ¹²
• Badania sugerują zbawienny wpływ kariofilenu na nasz układ pokarmowy, a w szczególności w leczeniu choroby zapalnej jelit (IBD) ¹³

• Pinen osłabia niepożądane efekty działania THC, takie jak lęk, paranoja, czy problemy z pamięcią krótkotrwałą. ⁴
• W modelach zwierzęcych, zarówno α-Pinen jak i β-Pinen hamowały aktywność wirusów zapalenia oskrzeli. Badanie wykazało również, że pinen jest potencjalnym środkiem rozszerzającym oskrzela, a tym samym może przynieść ulgę osobom chorym na astmę.¹⁴
• Pinen wykazuje również silne działanie przeciwgrzybiczne i przeciwbakteryjne. ¹⁵

Podsumowanie

Istnienie terpen odkryto już pod koniec XIX wieku. Od tego czasu zidentyfikowaliśmy ponad 30 tysięcy tych związków w tej grupie ¹⁶. Z jednej strony - jestem pod ogromnym wrażeniem liczby badań naukowych na ten temat. Przez następną dekadę mógłbym pisać tylko o nich, a i tak nie zabrakłoby mi materiału. Z drugiej strony jestem rozczarowany, że wciąż tak niewiele o nich wiemy. Aż chce się to wszystko rzucić i wyjechać na Mazury… studiować biochemię.

Na szczęście terpen w konopiach, według najbardziej szczodrych szacunków, jest nie więcej niż 150. Może jeszcze za naszego życia poznamy wszystkie interakcje jakie zachodzą pomiędzy nimi i kannabinoidami. Potencjał terapeutyczny wydaje się niemal nieograniczony. Dopasowanie profilu terpen i profilu kannabinoidów do potrzeb konkretnych ludzi, z konkretnymi problemami zdrowotnymi to odległe marzenie, ale chyba jesteśmy na dobrej drodze.